فایده شناخت آیه‌ها

فایده شناخت آیه‌ها

برخی برای شناخت حدود آیه‌ها فوایدی مطرح نموده‌اند از جمله این که چون کوتاه‌ترین سوره قرآن سه آیه است «کوثر» و قرآن در آیه‌ها تحدی به مقدار سه آیه را تحدی نموده است اگر کسی به مقدار سه آیه همانند قرآن سخن بگوید؛ توانسته با قرآن مقابله کند و نیز در پایان هر آیه وقف حسن است  وقتی پایان آیه مشخص شد می‌تواند وقف کند. و افزون بر این دو، احکام فقهی که برای آیه‌ها بیان شده است مانند این که اگر کسی در نماز قادر به قرائت سوره حمد نیست چون سوره حمد هفت آیه است معادل آن یعنی هفت آیه دیگر از قرآن را در نماز قرائت می‌کند. (منهل العرفان، ج 2، ص 344)
فایده دیگری طبرسی (رحمه‌الله) اضافه می‌کند و آن این که؛ اگر کسی در حال قرائت قرآن آیه‌ها را با انگشتان خود بشمارد ثواب بیشتری می‌برد زیرا افزون بر زبان و قلب انگشتان او هم به کار قرآنی مشغول بوده است و سزاوار است در قیامت شهادت هم به نفع قاری بدهد. (مجمع‌البیان، ج 1، ص 11) چند نکته قابل توجه است.
نخست اینکه نکته اول قابل پذیرش نیست زیرا قرآن به سوره تحدی نموده است نه به معادل آن که سه آیه باشد. کسی همانند یک سوره‌ها از سوره‌های قرآن بیآورد با قرآن مقابله کرده است که شرح این نکته در بحث اعجاز آمده است.
دو دیگر اینکه نکته دوم هم نیاز به اثبات دارد که دلیل معتبر دلالت کند که پایان هر آیه وقف نیکو می‌باشد.
سه دیگر اینکه نکته سوم؛ تنها در نزد فرقه‌ای که برای آیه احکام فقهی باور دارد ببار می‌نشیند. اما در مورد مثال سوره حمد مخصوص فقه اهل سنت است؛ روایات «لا صلواتَ‌ اِلاّ بِقَرائَتها» مشروعیت نماز بدون سوره حمد را مورد تردید قرار می‌دهد و اگر کسی هم قادر به قرائت آن نیست، اگر منظور از عدم قدرت این است به هیچوجه قادر به قرائت عربی صحیح نیست، این شخص سایر آیه‌ها را هم نمی‌تواند صحیح بخواند و اگر حمد را قادر نیست صحیح ادا کند فتوای فقهای شیعه این است که باید بیآموزد و اگر فرضاً توان فراگیری ندارد به همان شکل که می‌تواند قرائت کند.
چهار دیگر اینکه در مورد نکته‌ای که طبرسی عنوان ‌می‌نماید البته اگر روایتی و لو ضعیف دلالت بر آن کرده باشد. آنگاه بر شمارش آیه‌های توسط انگشتان ثواب امید می‌ورد زیرا در اعطا ثواب از سوی خدای سبحان بر اساس روایات «منْ‌ بلَغَ‌» (روایاتی از ائمه (ع) رسیده است که اگر کسی از زبان دین وعده ثوابی را درمورد عملی از اعمال شنید. براساس آن شنیده‌اش به امید آن ثواب آن عمل را انجام داد خدای سبحان آن ثواب را به وی عطا خواهد کرد و لو رسول‌الله (ص) آن سخن را نگفته باشد. اخبار «من بلغ» تنها ترتب ثواب را در مورد روایات ضعیف دلالت می‌کنند نه اثبات حکم شرعی، مانند «قال (ع) منْ‌ بلَغَهُ‌ شیء منَ‌الثَوابِ علی شیء منَ‌ الْخَیر فعملَ بهِ‌کانَ لَه أجرُ‌ ذلکَ‌ وَ اِنْ کانَ رَسول‌اللهِ (ص) لَمْ‌ یقُلْه». از امام صادق (ع) روایت می‌کند که اگر کسی در رابطه با انجام کاری وعده ثوابی در روایات به او داده شود و آن کار را انجام دهد، آن ثواب موعود به او داده خواهد شد گرچه آن سخن را رسول‌الله (ص) نفرموده باشد.) صحت سند لزوم ندارد. در هر صورت احکام فقهی مانند پنجاه آیه قرآن خواندن: «عنْ‌ أبی عبدُ‌اللهِ خَلَقَهُ‌ فَقَد ینْبغی للْمرْ‌ءِ المْسلمِ‌ اَنْ ینْظُرَ‌ فی عهدِ‌هِ اَنْ یقْرَ‌أ منْهُ‌ فی کُلّ یومٍ خَمسینَ‌ آیهٍ‌» (کافی، کتاب فضل‌القرآن، باب فی قرائته)؛ «از امام صادق (ع) نقل می‌کند که قرآن عهد خدای سبحان برای مردم است بر فرد مسلمان سزاوار است همه روزه به این عهدنامه نگاه کند و هر روز پنجاه آیه از را قرائت کند».
یا حکم فقهی ثواب و حسنه داشتن قرائت هر آیه مانند: ) منْ‌ قَرَ‌أ آیهً‌ منْ‌ کَتابِ‌ اللهِ‌ عزَّ وَ جلْ فی صَلاتهِ‌ قائماً یْکْتَبُ‌ لَهُ‌ بکُلِّ‌ حرْ‌فٍ‌ مأهُ‌ حسنَهٍ‌( (همان، باب قرائه‌القران)؛ «کسیکه در نمازش در حال ایستاده یک آیه تلاوت کند در برابر هر حرف از آن صد حسنه دارد».
و امثال این احکام بر آیه‌ها به بار می‌نشیند. بحث دیگری در مورد ترتیب آیه‌ها طرح است در فصل تدوین قرآن خواهد آمد.