قرص های ترکیبی پیشگیری از باردرای

قرص های ترکیبی پیشگیری از باردرای 

عوارض شایع و غیر شایع و چگونگی برخورد با آنها : 

موارد منع مصـــرف 

زمان شروع استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری : 

تغییر روش از قرص های ترکیبی به روشهای دیگر : 

فراموشی مصرف قرص های ترکیبی  LD و HD و Triphasic

قرص های ترکیبی پیشگیری از باردرای :
توضیح روش :                                  یکی از روش های جلوگیری از بارداری ، مصرف قرص های ترکیبی ( حاوی استروژن و پروژسترون ) است که به دو شکل یک مرحله ا ی ( LD ، HD  ) و   سه مرحله ای ( تری فازیک ) موجود می باشد . مصرف این قرص ها هر روزه بوده و تجویز آنها توسط کارکنان بهداشتی تعلیم دیده انجام می شود .

مکانیسم عمل :1- جلوگیری از تخمک گذاری
2- تأثیر بر مخاط داخلی رحم ( اندومتر )
3- ایجاد اشکال در ورود اسپرم به داخل رحم به دلیل افزایش ضخامت موکوس سرویکس
4- جلوگیری از لقاح از با تأثیر بر حرکات لوله های رحم

اثــربخشی :
اثر بخشی قرص های ترکیبی در صورت مصرف صحیح 9/99 درصد است .

مــــزیت ها :
* اثر بخشی بالا
* برگشت سریع باروری پس از قطع روش
* منظم شدن ، کاهش درد و خونریزی قاعدگی ( کاهش سندرم پیش از قاعدگی ) و کم خونی به دنبال قاعدگی ها
* کاهش بروز کیست های تخمدانی
* کاستن از بروز بیماریهای خوش خیم پستان
* افزایش تراکم استخوان ها
* کاهش بروز بیماریهای التهابی لگن (PID)
* کم شدن بروز سرطان های رحم و تخمدان
* کاهش بروز حاملگی خارج از رحم (EP)
* جلوگیری از بروز تصلب شرایین ( آترواسکلروز )
* کاهش بروز اندیومتریوز
* بهبود آرتریت روماتویید

عیب ها :
* نامناسب نبودن برای افراد فراموشکار
* نیاز به تهیه بسته جدید در هر دوره قاعدگی
* پیشگیری نکردن از بیماریهای منتقله از راه تماس جنسی (STIS)
* مناسب نبودن برای مادران شیرده در 6  ماه اول بعد از زایمان

عوارض شایع و چگونگی برخورد با آنها :
عارضه های شایع معمولاًدرماههای اول مصرف بروزنموده و درعرض 3-2 ماه کاهش یافته و یا از بین می رود. این عارضه ها و چگونگی برخورد با آنها بشرح زیر است :

1- افزایش وزن : دلایل افزایش وزن ، تجمع مایعات در بدن به دلیل اثر پروژسترون ، افزایش اشتها و به دنبال آن افزایش مصرف مواد غذایی است . وزن با ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل بهبود مییابد .
2- لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی ها : معمولاً در مدت 3-2 ماه اول مصرف دیده شده و می تواند ناشی از فراموشی قرص نیز باشد که در این صورت توصیه به مصرف مرتب قرص و سعی در فراموش نکردن مصرف مرتب آن ،  اقدام اصلی خواهد بود.  برای آگاهی از شیوه حل این مشکل به تذکر های  حین مصرف مراجعه شود .

3- حساسیت پستان ها  :  با رعایت توصیه های بهداشتی مانند استفاده از پستان بندهای محکم ،          مسکن های معمولی و کمپرس سرد و گرم  رفع می گردد . اگر مشکل ادامه یابد ، فرد به ماما و در صورت نیاز به متخصص زنان ارجاع خواهد شد .
4- سردردهای خفیف : غالباً با مسکن های معمولی برطرف می شود . سردردهای شدید و یا سردردهایی که با فشار خون بالا  ، علائم عصبی یکطرفه و یا اختلالات بینایی همراه باشد ، از علائم هشدار بوده و ارجاع فوری به متخصص مربوطه و تغییر روش را ایجاب می کند .

5- تهـــوع :  خوردن قرص در صورت تهوع شدید و غیر قابل تحمل ادامه نخواهد یافت . خوردن قرص در هنگام خواب و یا همراه با غذا ، راهی مؤثر برای کاهش شدت تهوع های خفیف و قابل تحمل خواهد بود . درمان موقت تهوع برای 3-2 ماه اول بارداری با داروهای ضد تهوع ( مثل شبی یک قرص  ویتامین B6   ) نیز امکانپذیراست .

عوارض غیر شایع و چگونگی برخورد با آنها :

این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده و یا  بسیار کم مشاهده شود .

این عارضه ها عبارت هستند از :

1-تغییر خلق و خوی ( افســردگی )

2-لکه های رنگی در پوست ( کلو آسما )

3-شک به بروز سرطان پستان

4-بروز سرطان دهانه رحم ( سرویکس )

5-بروز تومورهای خوش خیم و بد خیم کبدی ( آدنوم و کارسینوم کبد)

6-لخته شدن خون در ورید ها ( ترومبوز وریدی ) ، بویژه در افراد سیگاری و مبتلا به اختلالات انعقادی خون

7-سکته های قلبی ( بویژه در سیگاری ها )

8-سکته مغزی ( بویژه در افراد سیگاری و فشار خون بالا )

9- افزایش فشار خون به بیش از 160 میلیمتر جیوه روی 100 میلی متر جیوه

10-احتمال بروز خونریزی های نامنظم رحمی

11-آمنـــوره

اگر هر کدام از موارد یاد شده مشاهده شود ، ارجاع فرد به متخصص مربوطه ضرورت دارد .

موارد منع مصـــرف مطلق :* شک یا اطمینان به وجود حاملگی
* شک به وجود سرطان پستان ، ابتلا و یا سابقه آن
* هر بدخیمی مشکوک یا ناشناخته شده وابسته به استروژن
* کارسینوم اندومتر       

* خونریزی های رحمی بدون علت مشخص
* مصرف  سیگاردر افراد 35 ساله و بیشتر

* بیماری فعال یا مزمن کبدی
* اختلال کار واضح کبدی و یا هپاتیت ویرال
* یرقان انسدادی در حاملگی یا سابقه یرقان هم زمان با مصرف قرص
* آدنوم یا کارسینوم کبــد
* سیروز کبدی خفیف ( جبران شده )
* تومورهای خوش خیم و بد خیم کبد
* شیستوومیازیس با فیبروز شدید کبدی

* ابتلا فعلی یا سابقه ترومبوفلبیت وریدهای عمقی ، اختلالات ترومبوآمبولیک و یا شرایط مستعد کننده این بیماریها
 * بیماریهای دریچه ای قلب با عوارضی مثل افزایش فشار ریوی ، خطرفیبریلاسیون دهلیزی ، سابقه اندوکاردیت تحت حاد باکتریال و یا مصرف داروهای ضد انعقادی .
* بیماری عروق کرونر قلب  ، سابقه این بیماری ها یا شرایط مستعد کننده آنها
* بیماری سیانوتیک قلبی

* سکته مغزی
بیماری عروق مغزی ، سابقه این بیماریها یا شرایط مستعد کننده آنها
* دیابت با بیماریهای عروقی ، رتینو پاتی ، نفروپاتی یا نوروپاتی یا ابتلای بیش از بیست سال * فشار خون بالا ( 100/160 میلی متر جیوه و بالاتر )
* سردرد راجعه شامل میگرن با علائم عصبی و موضعی( کاهش میدان دید در هر دو چشم بطور مشابه، دیدن خطوط زیکزاکی روشن ، احساس سوزن سوزن شدن در یک بازو ، یک طرف صورت یا زبان )
* مادران شیردهی که از زایمان آنها کمتر از شش ماه می گذرد
* آنژین قلبی ناپایدار( unstable Angina)

* دیس لیپیدمی ( بخصوص هیپرلیپیدمی پروتئینی نوع دو)
* شرایط نیازمند به بی حرکتی کامل ( باید مصرف قرص از 28 روز قبل از عمل جراحی تا پایان دوره بی حرکتی پس از عمل ، قطع شود ، دادن هشدار قبل و بعد از عمل جراحی بزرگ ضرورت دارد )
*سابقه هر بیماری مرتبط با مصرف OCP مثل :کره،  فشار خون بالا،  پانکراتیت حاد،  پمفیگویید حاملگی ،        سندرم استیون جانسون ،HUS ،TTP

موارد منع مصرف نسبی :
* فشار خون بین 100/160 تا 90/140 میلیمتر جیوه
* نئوپلازی داخل اپیتلیومی ( خفیف ) تا شدید سرویکس
* واریس بدون سابقه ترومبوفلبیت
* بیماری فعال کیسه صفرا
* خانم های سیگاری بالای 35 سال با مصرف کمتر از 15 نخ سیگار یا کمتر از 35 سال با مصرف بیش از 15 نخ سیگار در روز

*میگرن بدون علائم عصبی
* دیابت

* افسردگی خیلی شدید
* مصرف دارو برای اپی لپسی ( بجز والپروییک اسید )
* مصرف ریفامپین یا گریزو فولوین
* بیماری سلول داسی شکل
* ابتلای  به سندرم سوء جذب

*ابتلای به بیماریهای التهابی روده مانند کرون یا کولیت زخمی

* داشتن کودک شیر خوار بزرگتر از شش ماه

زمان شروع استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری :
وضعیت متقاضی از نظر زمان شروع :
1- مصرف این قرص ها باید در پنج روز اول قاعدگی ( روز اول تا روز پنجم ) آغاز گردد . برای اطمینان بیشتر بهتر است که مصرف آن از روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود . قرص در ساعت خاصی از شبانه روز تا پایان بسته 21 عددی خورده می شود . مصرف بسته بعدی پس از یک فاصله هفت روزه آغاز خواهد شد .

2- مصرف این قرص ها را می توان در پنج روز اول بلافاصله بعد از سقط آغاز نمود.

3- اگر فرد خواهان قطع کاربرد روش پیشگیری از بارداری فعلی خود ( لاینسترونول ، آی یو دی ، نورپلانت و یا آمپول DMPA) و استفاده از قرص های ترکیبی بوده و قطع روش های فوق در یکی از 5 روز اول قاعدگی اتفاق بیافتد ، می توان مصرف این قرص ها را بلافاصله شروع کند. در غیر این صورت ، آغاز استفاده از قرص های ترکیبی تا قاعدگی بعدی به تأخیر افتاده و تا آن زمان استفاده از کاندوم پیشنهاد  می شود . همچنین کاربران لاینسترنول به شرط آمنوره و استفاده مرتب از لاینسترنول ، بلافاصله پس از قطع لاینسترنول و کاربران  DMPA  که دچار آمنوره هستند ، اگر DMPA  را در فاصله زمانی 14 + 90 روز قبل تزریق کرده باشند ،  می توانند استفاده از قرص های ترکیبی را آغاز نمایند . در غیر اینصورت آغاز استفاده از قرص در گرو  بررسی حاملگی و رد احتمال است .

تغییر روش از قرص های ترکیبی به روشهای دیگر :کاربران قرص های ترکیبی ، در صورت تمایل به قطع مصرف آن و استفاده از روش های دیگر پیشگیری از بارداری ، می توانند روش مورد نظر خود را مطابق دستورالعمل مربوطه شروع نمایند .

آزمایش و معاینه های لازم :
جلســه اول :
1- بررسی مراجعه کننده از نظر زردی
2- اندازه گیری فشار خون
3- معاینه پستان     

 4- آزمایش پاپ اسمیر ( 6-4 هفته پس از زایمان و مطابق دستورالعمل کشوری )
5- بررسی مشکلات انعقادی و چربی های خون ( در صورت سابقه ترومبوز و یا بیماری های قلبی در بستگان درجه یک زیر 50 سال )

6- اگر تری گلیسرید متقاضی در آغاز استفاده ازقرص های ترکیبی بیش از 250میلی گرم در 100 میلی لیتر باشد ، به فاصله 4-2 هفته پس از آغاز مصرف قرص ترکیبی آزمایش مجدد انجام خواهد شد . در صورت افزایش تری گلیسرید در طی این مدت به بیش از 500 میلی گرم در 100 میلی لیتر ، ادامه استفاده از قرص های ترکیبی را به دلیل احتمال ابتلای به پانکراتیت قطع می شود. تــوجه  :  انجام آزمایش ها در ویزیت اول اجباری نیست.

مراجعه های پیگیری  :
اولین بررسی پیگیری پس از 3 ماه و سپس هر 6 ماه یکبار تا دو سال ، و از آن پس در صورت نبودن هرگونه مشکل هر ساله و بشرح زیر انجام می شود :
1- فشار خون
2- وزن ( برای کنترل BMI)
3- پیگیری بروز علائم هشدار و عارضه ها و در صورت لزوم بررسی آنها
4- بررسی دقیق تر خانم های با بیماری مزمنی که اثر OCP روی آن بیماریها مشخص نیست
( منظور بیماری هایی است که در موارد منع مصرف قرص اشاره ای به آن نشده است مانند گواتر )

اگر هر کدام از مشکلات یاد شده وجود داشته باشد ، ارجاع به متخصص مربوطه انجام می شود.
بررسی قند ، چربی و لیپوپروتئین برای خانم های زیر در مراجعه های پیگیری بطور روتین انجام می شود :
در صورت وجود مشکل در بررسی های یاد شده ، ارجاع به سطح بالاتر انجام خواهد شد.

* خانم های 35 ساله و بالاتر
* خانم های با سابقه فامیلی قوی بیماری قلبی یا فشار خون بالا
* دیابتی ها ( هر ساله )
* خانم های با سابقه دیابت حاملگی ( هر ساله )
* خانم های با نمایه توده بدنی بیشتر از 30

تذکرهای حین مصرف :
الف- فراموشی مصرف قرص های ترکیبی  LD و HD و Triphasic:

1- در صورت فراموشی خوردن یک قرص و بخاطر آوردن آن تا زمان مصرف قرص بعدی ، به محض به یاد آوردن قرص فراموش شده ، آن قرص خورده شده و خوردن بقیه قرص ها طبق معمول ادامه می یابد .
2- چنانچه دو قرص فراموش شود ، به محض به خاطر آوردن در دو شب بعد ، هر شب دو قرص خورده شده و بقیه قرص ها طبق معمول ادامه یافته و تا یک هفته نیز از کاندوم  استفاده می شود .

3- در صورت فراموشی سه قرص یا بیشتر  در هر زمان از سیکل ، خوردن بقیه قرص ها ( روزی یک عدد ) ادامه یافته و به مدت یک هفته از داشتن رابطه جنسی خودداری ویا از کاندوم  استفاده می شود.  مصرف بسته بعدی قرص بدون رعایت  فاصله هفت روزه بین بسته ها و بلافاصله در روز بعد از پایان بسته قبلی آغاز خواهد شد.همچنین در صورت داشتن تماس جنسی در این فاصله زمانی ، استفاده از روش پیشگیری اورژانس از بارداری توصیه می شود.

نکتـه  : ضمن ارائه خدمت قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری کاندوم نیز به تعدادمورد نیاز به گیرنده خدمت داده می شود تا در موارد 2 و 3 از آن استفاده کند .

ب- اگر شک به حاملگی با مصرف هم زمان این قرص ها وجود داشته باشد ، باید بلافاصله مصرف آن قطع و تا اطمینان یافتن از وضعیت حاملگی ، از کاندوم  استفاده شود .
پ- لکه بینی بین قاعدگی ها در عرض 3-2 ماه کاهش یافته و یا اینکه برطرف می گردد . باید به یاد داشت که مصرف نا مرتب قرص و استفاده از داروهای ضد صرع و ریفامپین از دلایل بروز لکه بینی است.

در افرادی که از قرص های LD    استفاده می کنند ، در صورت برطرف نشدن لکه بینی بعد از 3-2 ماه و در صورتی که فرد قرص خود را بطور مرتب مصرف کند و استفاده از ریفامپین و داروهای ضد صرع را آغاز نکرده باشد ، فقط در یک دوره و در روزهایی که  لکه بینی وجود دارد ، هرنوبت دو عدد قرص ال – دی خورده شده که دو روز پس از پایان لکه بینی مجدداً به روزی یک عدد تبدیل خواهد شد . اگر مشکل علیرغم این درمان ادامه یابد ، ارجاع به متخصص زنان انجام خواهد شد .استفراغ به فاصله یک تا دو ساعت پس از مصرف قرص می تواند لکه بینی را بدنبال داشته باشد . در این موارد باید بر پایه دستورالعمل مربوطه اقدام نمود.

ت- آمنوره ناشی از مصرف قرص :
در صورت سابقه یک دوره آمنوره با مصرف صحیح قرص ، و قاعده نشدن در فاصله هفت روزه بین مصرف دو بسته ، می توان بسته بعدی را پس از پایان فاصله هفت روزه آغاز نمود . ولی شروع بسته سوم مشروط به قاعده شدن پس از پایان بسته دوم است . در غیر اینصورت ( دو دوره آمنوره متوالی ) ، باید وجود حاملگی بررسی شود .
اگر آمنوره با مصرف نادرست قرص هم زمان گردد ، آزمایش بارداری ( B-HCG ) انجام می شود که در صورت منفی بودن مصرف بسته بعدی شروع شده و اگر آمنوره ادامه یابد ، فرد به مراکز تخصصی ارجاع خواهد شد .

ث- استفراغ به فاصله 2-1 ساعت بعد از خوردن قرص :
یک قرص ( از یک بسته دیگر ) خورده شده و مصرف مرتب بقیه قرص های بسته اصلی در زمان مقرر ادامه    می یابد . در صورت تداوم استفراغ و یا اسهال شدید ، ضمن مصرف قرص در زمان مقرر  ، روش کمکی آغاز شده و استفاده از آن تا یک هفته پس از اتمام بیماری ادامه خواهد یافت .
 

هشدارها و چگونگی برخورد با آنها :
عوارض جدی به دنبال مصرف قرص نادر است ، ولی اگر هر کدام از علامت های زیر ( که نشان دهنده یک مشکل جدی است ) بروز کند ، مصرف کننده فوراً به بیمارستان ارجاع می شود :

1- درد شدید در قسمت بالای شکم
2- درد قفسه سینه و یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی
3- تورم یا درد شدید در یک پا
4- مشکلات چشمی ( تاری دید ، دو بینی و از دست دادن قدرت بینایی )
5- سر درد غیر معمول ( سردرد شدید و یا ضربانی و یا سردرد در یک طرف سر )

موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی :پیگیری مصرف کنندگان قرص های پیشگیری از بارداری دارای اهمیت ویژه است . بمنظور پیگیری موارد ذیل باید به مصرف کنندگان تأکید شود :
* در هفته قبل از پایان بسته ، برای دریافت بسته بعدی مراجعه نمایند.
* در هر مراجعه برای دریافت بسته جدید باید در خصوص چگونگی مصرف ، رضایت از روش ، شکایت ها ، هشدارها و یا عوارض مصرف را با دقت پرسش شود.

محدوده سنی استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری : مصرف این نوع قرص ها ( با رعایت موارد مندرج در موارد منع مصرف قرص های ترکیبی ) می تواند تا 50 سالگی ادامه یابد .

مختاریه

17/6/86