از محتوای برخی سوره می‌توان اطمینان حاصل نمود که در اواخر رسالت رسول‌الله (ص) نازل شده‌اند مانند سوره نصر، سوره توبه و سوره مائده و … لیکن از درون سوره نمی‌توان این نکته را به دست آورد که فلان سوره آخرین سوره می‌باشد. لذا برای تشخیص آخرین سوره باید به شواهد روایی و تاریخی رجوع نمود و شواهد روایی در این رابطه متفاوت است برخی دلالت دارند آخرین سوره که به صورت کامل نازل شد توبه است: «آخَرُ سورَهٍ برائَت» (درالمنثور، ج 3، ص 208) برخی از شواهد دلالت دارد آخرین سوره مائده است: «عایشَه یا جْبیر تَقْراُ سورَهَ المائدهَ فَقُلْتُ نَعمْ فَقالَتْ اَما اَنَّها آخَرُ سورَهٍ نَزَلَتْ فَما وَجدْ‌تُم فیهِ منْ حلالٍ بِاستَحلوُ‌هُ وَ ما وَجدْ‌تُمْ منْ حرامٍ فَحرِموُ‌هُ». (همان)
سوره مائده آخرین سوره‌ای است که نازل شده است هر حکم حلالی در آن مشاهده کردید حلال بدانید (نسخ نشده است) و هر حکم حرامی در آن دیدید حرام بدانید. از عبدالله بن عمر نیز نقل شده که آخرین سوره مائده و فتح می‌باشد: (درالمنثور، ج 2، ص 252) «عنْ علی (ع) وَ کانَ آخَرُ ما نَزَلَ سورَهُ الْمائدهِ نَسخَتْ ما قَبلَها وَ لَمْ ینْسخْها شَیءٌ» (همان، ج 1، ص 582)؛ «از علی (ع) نقل شده است آخرین سوره مائده بوده است که چیزی از آن نسخ نشده است».
و نیز برخی روایات دلالت دارند که آخرین سوره، سوره نصر است: «عن الرِضا (ع) اِنَّ اَوَّلَ مانَزَلَتْ بِسمِ الله الرحمنِ الرحیمِ، إقرأ بِاسمِ رَبکَ الَّذی خَلَق. وَ آخَرُ سورَهٍ نَزَلَتْ إذا جاءَ نَصْرُ اللهِ» (همان، ج 5، ص 690)؛ «از امام رضا (ع) نقل می‌کنند که اولین سوره علق و آخرین سوره نصر است».
از ابن عباس هم نقل شده که آخرین سوره‌ای که یکجا نازل شده است سوره نصر است و: «آخَرُ سورَهٍ نَزَلَتْ منَ الْقُرآنِ جمیعاً إذا جاءَ نَصْرُ اللهِ وَ الْفَتْحِ». (همان، ج 6، ص 407) با توجه به این که سوره مائده یکجا نازل نشده است می‌توان گفت شواهد روایی، تاریخی که می‌گویند سوره برائت یا سوره نصر آخرین سوره است ناسازگاری با روایاتی که دلالت دارند مائده آخرین سوره است ندارد، زیرا منظور آنها از آخرین سوره آخرین سوره‌ای است به صورت کامل نازل شده است و منظور این روایات آخرین سوره‌ای که قطعه قطعه نازل شده است مائده می‌باشد. لذا بر اساس شواهد آخرین سوره که نازل شده سوره مائده است و محتوای سوره که سخن از «الیوم‌ها» دارد و نیز موضوع تعیین رهبری در روزهای آخر عمر رسول‌الله (ص) خود نیز شاهد بر این نکته خواهد بود. گرچه آخرین سوره‌ای که به صورت کامل نازل شده سوره نصر باشد.
تست یبل
لطفا معنی کل قر ان را بگذارید